Önyargı

Önyargı Türleri

Önyargı, çeşitli bağlamlarda düşüncelerin, yargıların ve eylemlerin nesnelliğini etkileyen ön yargılı bir bakış açısını veya eğilimi ifade eder. Bilişsel önyargı, medya önyargısı ve sosyal önyargı gibi farklı şekillerde kendini gösterir ve ırk, cinsiyet, sosyoekonomik durum ve kişisel inançlar gibi faktörlere dayalı olarak bozulmuş yorumlara, adaletsiz değerlere ve stereotiplere yol açar. Önyargıları tanımak ve anlamak, eleştirel düşünmeyi teşvik etmek, adaleti sağlamak ve çeşitli bakış açılarını takdir eden ve değer veren kapsayıcı bir ortam geliştirmek için hayati öneme sahiptir.

• İstatistiksel Önyargı: Bu, veri toplama sürecinde sistematik bir hata olduğunda meydana gelir ve sonuçlar, popülasyonu temsil etmez. Örneğin, bir politika hakkında kamuoyu yoklaması yalnızca ülkenin tamamını temsil etmeyen belirli bir bölgede yapılıyorsa, sonuçlar yanıltıcı olacaktır.
• Örnekleme Önyargısı: Bu, bir çalışmada kullanılan örneğin popülasyonu temsil etmediğinde ortaya çıkar. Örneğin, bir araştırmacı yalnızca kolayca ulaşılabilen kişilerle, yani arkadaşlar ve aile ile anket yaptığında, örnek yanıltıcı olur ve daha geniş popülasyonun görüşlerini yansıtmaz.
• Onaylama Önyargısı: Bu, mevcut inançları veya teorileri doğrulayan bilgileri arama, yorumlama ve hatırlama eğilimidir. Örneğin, belirli bir teoriye inanan bir araştırmacı, bu teoriyi destekleyen kanıtlara daha fazla ağırlık verebilir ve buna karşıt olan kanıtları göz ardı edebilir.
• Yayın Önyargısı: Bu, çalışmaların sonuçlarının istatistiksel olarak anlamlıysa veya belirli bir hipotezi destekliyorsa daha fazla yayılma olasılığı olduğu durumlarda ortaya çıkar. Bu durum, önemli sonuçlar göstermeyen veya popüler inançlarla çelişen çalışmaların yayınlanmaması nedeniyle araştırma bulgularının çarpık bir anlayışına yol açabilir.
• Ölçüm Önyargısı: Bu tür önyargı, veri toplamak için kullanılan araçlar veya yöntemler hatalı olduğunda ortaya çıkar ve yanıltıcı ölçümlere yol açar. Örneğin, ağırlığı ölçmek için kullanılan bir terazi doğru kalibre edilmemişse, tüm ölçümler yanıltıcı olacaktır.
• Gözlemci Önyargısı: Bir araştırmacının beklentileri veya tercihlerinin bir çalışmanın sonucunu etkilemesi durumunda ortaya çıkar. Örneğin, bir araştırmacı belirli bir sonucu bekliyorsa, veriyi bu sonucu destekleyecek şekilde bilinçsizce yorumlayabilir.
• Hayatta Kalma Önyargısı: Bu, yalnızca başarılı olguların dikkate alındığı bir seçim önyargısıdır ve bu durum gerçeği çarpıtır. Örneğin, başarısız olan birçok şirketi dikkate almadan yalnızca başarılı şirketleri analiz etmek, başarı faktörlerini belirlemeye çalışırken önyargılı bir bakış açısına yol açabilir.
• Atıf Önyargısı: Bu, kişinin kendi eylemlerini dışsal faktörlere atfetme ve başkalarının eylemlerini içsel faktörlere atfetme eğilimidir. Örneğin, birisi bir görevde başarısız olursa, bu durumu yetersizliğine (içsel faktör) atfederken, kendi başarısızlığını dışsal koşullara atfedebilir.
• Cinsiyet Önyargısı: Bu tür önyargı, bir kişinin cinsiyetine dayanarak ön yargılı bir tutum sergileyerek ayrımcılığa ve eşitsiz muameleye yol açar. Örneğin, kadınların bilim ve teknoloji gibi belirli alanlarda daha az yetenekli olduğunu varsaymak bir cinsiyet önyargısıdır.
• Irksal veya Etnik Önyargı: Bu, bireylerin ırkı veya etnik kökeni temel alınarak adaletsiz bir şekilde yargılandığı ve muamele gördüğü durumlarda ortaya çıkar. Bu tür önyargı, istihdam, eğitim ve yasalar uygulaması gibi çeşitli şekillerde kendini gösterebilir.
• Medya Önyargısı: Bu, haber raporlaması ve medya kapsamındaki taraflılık veya ön yargı ile ilgilidir. Siyasi önyargı olarak kendini gösterebilir; burada haberler belirli bir siyasi parti veya ideolojiyi destekleyecek şekilde rapor edilir ya da ticari önyargı olarak kendini gösterebilir; burada hikayeler, haber değeri yerine izleyicileri veya okuyucuları çekme potansiyeline göre seçilir.
• Onaylama Önyargısı: Bu tür önyargı, bireylerin mevcut inançlarını veya hipotezlerini doğrulayan bilgilere öncelik verme ve bunlara karşıt olan kanıtları görmezden gelme durumudur. Genellikle bilgilerin çarpık bir yorumuna neden olur ve mevcut önyargıları pekiştirir.
• Seçim Önyargısı: Araştırma çalışmaları sırasında seçim önyargısı, çalışmaya dahil edilen bireylerin daha büyük popülasyonu temsil etmediğinde ortaya çıkar. Bu, katılımcıların belirli kriterlere göre seçilmesi durumunda sistematik farklılıklar yaratabilir.
• Hayatta Kalma Önyargısı: Bu önyargı, yalnızca başarılı veya "hayatta kalan" durumların analizde dikkate alındığı zaman ortaya çıkar ve aşırı iyimser sonuçlara yol açar. Örneğin, başarılı girişimcilerin özelliklerini belirlemek için yalnızca başarılı girişimleri analiz etmek, birçok başarısız girişimi göz ardı eder.
• Örnekleme Önyargısı: Bu, bir araştırmacının çalışmaya katılacak katılımcıları seçme yönteminin popülasyonu temsil etmeyen bir örnekle sonuçlanması durumunda ortaya çıkar. Örneğin, sadece belirli bir demografik grubu anket yaparak kamuoyunu anlamada önyargı yaratabilir.
• Kendi Seçim Önyargısı: Bu tür bir önyargı, bireylerin kendi tercihleri doğrultusunda bir çalışmaya veya ankete katılmayı seçmeleri durumunda ortaya çıkar; bu da temsil edici olmayan bir örnekle sonuçlanabilir. Örneğin, belirli bir konuda güçlü görüşleri olan kişiler anketlere yanıt verme olasılığı daha yüksek olabilir, bu da sonuçları çarpıtır.
• Çekilme Önyargısı: Aynı zamanda takip kaybı önyargısı olarak da bilinen bu durum, uzunlamasına çalışmalarda katılımcıların zamanla ayrılması durumunda ortaya çıkar. Eğer ayrılan bireyler kalanlardan önemli ölçüde farklıysa, bu durum çalışmanın bulgularında önyargı yaratabilir.
• Mülakatçı Önyargısı: Bu önyargı, nitel araştırmalardaki bireylerin yanıtlarının, mülakata alındıklarını bilmesinin etkisiyle biçimlendiği durumlarda ortaya çıkar. Sosyal olarak arzu edilen yanıtlar veya mülakata alan kişinin duymak istediği yanıtları verebilirler, bu da yanıltıcı sonuçlara yol açabilir.
• Cevapsızlık Önyargısı: Bu, anketler ve oylamalarda belirli bir grup bireyin seçildiğinde yanıt vermemesi durumunda ortaya çıkar. Eğer yanıt vermeyenlerin özellikleri veya görüşleri yanıt verenlerden farklıysa, bu durum sonuçlarda önyargı yaratabilir.
• Yayın Önyargısı: Bu önyargı, araştırma bulgularının yayınlanma kararının sonuçların niteliği tarafından etkilendiği durumlarda ortaya çıkar. Olumlu veya önemli sonuçları olan çalışmalar, olumsuz veya belirsiz bulguları olanlardan daha fazla yayınlanma olasılığına sahiptir; bu da araştırma sonuçlarının çarpık bir temsiline yol açar.
• Örnekleme Çerçeve Önyargısı: Bu, çalışmada katılımcıları seçmek için kullanılan liste veya çerçevenin hedef popülasyonu doğru bir şekilde temsil etmediği durumlarda ortaya çıkar. Örneğin, bir anket telefon rehberini örnekleme çerçevesi olarak kullanıyorsa, telefonu olmayan bireyleri dışlamakta ve bu da önyargıya yol açabilir.
• Ölçüm Önyargısı: Bu tür önyargı, veri toplamak için kullanılan araçların veya yöntemlerin yanlış ya da hatalı olması durumunda ortaya çıkar; bu da ölçümlerde sistematik hatalara yol açarak araştırma bulgularının geçerliliğini etkiler.

Önyargıların Tasarımı

• Önyargılı Şerit: Önyargılı şeritler, farklı uygulamalara uygun çeşitli genişliklerde, renklerde ve malzemelerde gelir. Önceden katlanmış veya düz olarak satın alınabilir, katlanmaya ve presslenmeye hazırdır. Bazı önyargılı şeritler tek katlı, bazıları ise çift katlı olarak gelerek uygulandıklarında farklı kalınlıklar sunar.
• Önyargılı Bağlama: Önyargılı bağlama farklı genişliklerde ve kumaşlarda mevcuttur, bu da kullanıcıların projelerinin gereksinimleri için en iyi eşleşmeyi seçmelerine olanak tanır. Düz renklerde, baskılarda ve desenlerde bulunabilir, dekoratif ve işlevsel seçenekler sunar.
• Önyargılı Yüz: Önyargılı yüz genellikle hafif ve esnek kumaşlardan kesilir, bu da onları eğrilerin etrafında kolayca şekillendirmeyi sağlar. Genellikle kıvrımlı yaka veya koltuk altı olan giysilerde temiz bir bitiş sağlamak ve kumaşın doğal esnekliğini desteklemek için kullanılır.
• Önyargılı Plaket: Önyargılı plakaların genellikle istikrar sağlamak ve esnemeyi önlemek için ara yüzle güçlendirildiği görülür. Önyargı şeridi genellikle giysiyle uyumlu veya zıt bir kumaştan kesilir ve dekoratif bir unsur eklemenin yanı sıra işlevsellik sağlar.
• Önyargılı Yoke: Önyargılı yoke'ler genellikle pamuk, ipek ve keten gibi dokuma kumaşlarda bulunur; bu kumaşların eğrileri saran ve buna uyum sağlama yetenekleri avantajlıdır. Hem üst hem de alt giysilerde, gömlekler, elbiseler ve eteklerde görünerek uyum ve şekil kazandırır.
• Önyargılı Kenar: Önyargılı kenar teknikleri, kumaşı katlayarak ve pressleyerek düzgün, kıvrımlı bir kenar oluşturmayı içerir. Bu yöntem, kaygan veya hafif kumaşlardan yapılmış giysiler için özellikle yararlıdır, çünkü ipliklerin açılmasını önlemeye yardımcı olur ve temiz bir bitiş sağlar.
• Önyargılı Cepler: Önyargılı cepler genellikle eğimli dikişlere sahip giysilerde, örneğin elbiseler ve eteklerde kullanılır; burada kumaşın şekline uyum sağlama yetenekleri hem işlevselliği hem de estetiği artırır. Aynı kumaştan veya görsel ilgi için zıt bir kumaştan kesilebilirler.
• Önyargılı Darts: Önyargılı darts, genellikle pamuk, ipek ve yün gibi dokuma kumaşlara dikilir; burada hafif eğilimleri sayesinde düzgün, terzi işi bir uyum sağlar. Genellikle prenses dikişleri veya fermuarlar ya da düğmelerle birlikte dartlar gibi diğer uyum sağlama teknikleriyle birlikte kullanılırlar.
• Önyargılı Dikişler: Önyargılı dikişler genellikle giysi yapımında kullanılır, özellikle elbiseler, etekler ve dar üstler için. Genellikle düz veya zikzak dikişle dikilir ve ardından ipliklerin açılmasını önlemek için kenarları düzeltme yöntemleri, örneğin overloğa veya ham kenarları zikzak dikişle işleme yoluyla sonlandırılır.

Önyargı Giyme/Eşleştirme Önerileri

Önyargılar kullanımı kolay ve çok yönlüdür. İşte onları giyme ve eşleştirme konusunda bazı fikirler:

• Giyme Önerileri

  Bir önyargı giyerken, durumu ve kıyafetinizi göz önünde bulundurun. Görünüme renk veya doku ekleyen bir önyargı seçin. Resmi bir etkinlik için, deniz mavisi veya bordo gibi düz bir renkte ipek veya saten bir önyargı tercih edin. Bu renkler şık ve zarif bir görünüm sağlar. İpek veya saten bir önyargı da pürüzsüz ve parlak bir dokuya sahiptir. Bu, giyeni daha keskin ve daha şık gösterir. Rahat bir etkinlik için, çizgili veya puantiye gibi eğlenceli bir desende pamuk veya keten bir önyargı iyi bir seçimdir. Bu önyargılar rahat ve nefes alabilir. Kullanıcıyı rahat ve kaygısız hissettirir. Pamuk veya keten bir önyargı ayrıca mat bir dokuya sahiptir. Kullanıcıya rahat ve neşeli bir hava verir.

• Eşleştirme Önerileri

  Kıyafetinizle bir önyargıyı eşleştirmek zor olabilir. Ancak birkaç ipucu uygun bir kombinasyon seçmenize yardımcı olabilir. İlk olarak, renk çemberini düşünün. Zıt renkler cesur bir kontrast oluşturur. Tamamlayıcı renkler ise yumuşak bir uyum sağlar. Örneğin, mavi bir önyargı turuncu bir tişört ile iyi bir uyum sağlar. Bu, göze çarpan bir görünüm yaratır. Mavi bir önyargı aynı zamanda sarı bir tişörtle de iyi bir kombinasyon oluşturur. Bu, ince bir denge sağlar. Ardından, önyargının dokusunu düşünün. İpek veya saten gibi pürüzsüz dokular, pamuk veya keten gibi sert kumaşlarla iyi bir uyum sağlar. Oval biçimlendirilmiş bir kıyafete bir dokunuş katar. Yün veya kot gibi kaba dokular, şifon veya jorget gibi hafif kumaşlarla eşleştirildiğinde uyumludur. Bu, akışkan bir tasarıma sıcaklık ve konfor sağlar.

Soru&Cevap

S1: Bir organizasyondaki önyargı türleri nelerdir?

C1: Bir organizasyonda karar verme ve algıları etkileyebilecek çeşitli önyargı türleri vardır. Bunlar: onaylama önyargısı, kenar önyargısı, örtük önyargı, erişilebilirlik önyargısı ve cinsiyet önyargısıdır.

S2: Veride önyargının önemi nedir?

C2: Veride önyargı kritik öneme sahiptir, çünkü yanıltıcı sonuçlara, yanlış yorumlamalara ve hatalı karar verme süreçlerine yol açabilir. Önyargıları tanımak ve ele almak, verilerden çıkarılan sonuçların daha doğru ve temsil edici olmasını sağlar ve daha iyi bilgilendirilmiş stratejilere ve eylemlere yol açar.

S3: Yazımda önyargıları nasıl tanımlayabilirsiniz?

C3: Yazında önyargı, öznel dil, tek taraflı argümanlar, güvenilir kaynakların yokluğu ve stereotipler veya genelleştirmelerin varlığı gibi unsurlara bakarak tanımlanabilir. Bu unsurları tanımak, bir yazılı eserin nesnelliğini ve güvenilirliğini belirlemeye yardımcı olabilir.

S4: Önyargının karar verme üzerindeki etkileri nelerdir?

C4: Önyargı, bozulmuş akıl yürütmelere, ilgili bilgilerin göz ardı edilmesine ve belirli sonuçların diğerlerine göre tercih edilmesine yol açabilir. Bu durum, zayıf yargılara, adaletsiz muameleye ve tutarsız karar vermelere neden olarak, çeşitli bağlamlarda alınan kararların kalitesini etkileyebilir.

S5: Araştırmalarda önyargının işaretleri nelerdir?

C5: Araştırmalarda önyargı işaretleri, verilerin seçici olarak rapor edilmesi, temsil edici olmayan örneklere dayanılması, anketlerde yönlendirici soruların varlığı ve alternatif bakış açıların atlanması gibi unsurlardır. Bu göstergeler, araştırma bulgularının bütünlüğünü ve geçerliliğini tehlikeye atabilir.